Osman bin Affan Hazretlerinin rivayet ettikleri bir hadis-i şerifte Allah Resulü (Sallallahü aleyhi vesellem) şöyle buyurmaktadır: “Kim abdest alır ve abdestin şeraitini, ihsan ufkuna göre tastamam yerine getirirse, hataları vücudundan tırnak diplerine varıncaya kadar çıkar dökülür”
Her mühim işte olduğu gibi abdestte de niyet önem arz etmektedir Hanefi mezhebine göre abdest, mutlak manada bir ibadet olmayıp, namaz gibi bir ibadetin şartlarından olduğundan abdestte niyet farz değil, sünnettir
Efendimiz (Aleyhissalâtü vesselam), abdeste başlarken niyet etmekle birlikte, abdest talimi öğrettiği birkaç hadis-i şerifte niyeti zikretmez Bununla birlikte abdestte huzuru yakalama, ne yaptığının farkında olma da yine niyetle gerçekleşebilmektedir
İbadet-ü tâatta mezhepler arası farklılıkları nazar-ı itibara alıp hassas yaşamak isteyen kimseler, niyet hususunda da dikkat etmelidir Genelde niyetin vakti olarak elleri yıkama zamanı gösterilir Eller yıkanırken hem niyet edilir, hem de besmele çekilir
Allah’a kurbet maksadıyla eda edilen her ibadete, O’nun adıyla başlamak ibadetin yümnü ve bereketi adına çok önemlidir O’nun adı zikredilmeden başlanan her işin kısır ve neticesiz olduğunu Allah Resulü (Sallallahü aleyhi vesellem) ifade etmektedir Abdeste başlarken de ‘Bismillâhirrahmânirrahim’ veya ‘Bismillah ve billâh ve ala milleti Rasülillah’ demek sünnettir Besmelesiz alınan abdest kâmil manada bir abdest olarak kabul edilmemiş nebevî beyanda Aynı zamanda, besmelesiz bir abdestte sadece abdest uzuvları yıkanmış ve temizlenmiş olur Besmele ile temizlik bütün vücuda sirayet eder ve insan bütün vücuduyla temizlenmiş olur
Abdestte her bir uzvu yıkarken denebilecek dualar bulunmaktadır Esasen, Allah Resulü (Sallallahü aleyhi vesellem)’den rivayet edilen dua zikredilmez hadis eserlerinde, ama selef-i salihin, eserlerinde bazı duaları teberrüken zikretmişlerdir Bu duaları sırasına göre zikretmenin uygun olacağını zannediyorum Elleri yıkamaya başlarken, “Elhamdülillâhillezi ceale’l-mâe tahûran ve ceale’l-İslâme nûra” (Suyu temizleyici, İslamı da nur yapan Allah’a hamdolsun) duası okunur Sonra yapılacak işlemler, sağ taraftan başlayarak yapılır Hazreti Aişe validemizin rivayetiyle Efendimiz (Aleyhissalâtü vesselam), her işini hatta ayakkabısını giymeyi ve saçlarını taramasını dahi sağ tarafıyla başlayarak yapmayı severdi Bundan dolayı, sağ eli kullanmak ve yıkamaya sağ taraftan başlamak sünnet olmaktadır
Sırayı ‘mazmaza’ diye fıkıh eserlerinde zikredilen ağza su vermek almaktadır Oruçlu olmayanlar için ağza bolca su vermek sünnettir Diğer uzuvlarda olduğu gibi ağza su verme de üç defa olmaktadır Efendimiz (Aleyhissalâtü vesselam), abdest alırken birinci defa, uzuvlarını birer kere yıkar ve “Bu, abdest hususunda sınırdır Bu kadar yapmayanın Allah ibadetini kabul etmez” buyurur İkinci defada ikişer kere yıkar ve “Bu şekilde abdest alana Allah iki kat ecir verir” buyurur Üçüncü alışında ise üçer kere yıkar ve “Bu, benim ve benden önceki bütün enbiyanın abdestidir” buyurur Ağza su verirken, “Allahümme’skınî min havzi nebiyyike ke’sen Lâ ezmaü ba’dehü ebeden” (Allahım! Peygamberinin havuzundan bana bir bardak su içir ve bu sayede bir daha susamayayım) duasını okur Daha sonra burna su çekmek işlemi gelmektedir ‘İstinşâk’ diye isimlendirilen bu amel Allah Resulü (Sallallahü aleyhi vesellem)’in beyanlarında ayrı bir öneme sahiptir Yine oruçlu olmayanlar için burna bolca su çekmek, hatta genize kadar yıkamak ve sonunda sümkürmek sünnettir “Abdest alan burnuna üç defa su çekerek sümkürsün” hadis-i şerifi bunu ifade etmektedir Özellikle uykudan kalkanlar için Efendimiz’in ikazları daha açıktır Ebu Hureyre Hazretlerinin rivayet ettikleri hadis-i şerifte Efendimiz, “Uykudan kalkan abdest alsın ve üç defa sümkürsün; zira şeytan, insanın genizinde geceler” buyurmaktadır Bununla birlikte, nefes yollarını suyla temizlemek, Kuran okumayı kolaylaştırmakta, harflerin mahreçlerini daha net çıkarabilmeyi sağlamaktadır Burna su verirken de “Allahümme Lâ Tahrimni râihate naîmike ve cinânike” (Allahım! Nimetlerinin ve cennetlerinin kokusundan beni mahrum etme) duası okunur Yüzü yikarken, “Allahümme beyyiz vechi bi nurike yevme tebyazzu vücuhun ve tesveddü vücuh” (Allahım! Kimi yüzlerin beyazlaşıp kimilerinin siyahlaştığı gunde benim yüzümü ak eyle) duası okunur
Sonraki sırayı, sağ ve sol kolları yıkama almaktadır Sağ kolu dirseklerle birlikte üç defa yıkarken, “Allahümme A’tinî kitabî biyemînî ve Hâsibnî hisâben yesira” (Allahım! Amel defterimi bana sağımdan ver ve benim hesabımı kolay eyle) duası okunur Sol kolu yıkarken, “Allahümme Lâ tu’tinî kitabî bişimâlî vela min varâi zahrî ve lâ tühâsibnî hisâben şedîdâ” (Allahım! Bana, amel defterimi solumdan veya arkamdan verme ve benim hesabımı zor ve çetin eyleme) duası okunur
Daha sonra baş, ense ve kulaklara meshetme gelmektedir Hanefi mezhebine göre başın dörtte birini mesh etmek farzdır Fakat, Efendimiz (Aleyhissalâtü vesselam)’dan nakledilen bütün başı mesh etmenin sünnet olduğudur Nasıl mesh edileceği hususu ayrıntılı olarak ilmihallerde anlatılır Başı mesh ederken, “Allahümme ğaşşinî birahmetike ve enzil aleyye min berakâtik” (Allahım beni rahmetinle sarıp sarmala ve bereketini sağnak sağnak üzerime yağdır) duası okunur Boynu mesh ederken, “Allahümme A’tik ragabetî minen-nâr” (Allahım! Boynumu cehennemden azad eyle) duası; kulakları mesh ederken de, “Allahüme İc’alnî minellezine yestemiûne’l-Kavle feyettebiûne ahseneh” (Allahım! Beni sözü dinleyip en güzel olanının peşinden gidenlerden eyle) duası okunur
Son olarak ayaklar topuklarla birlikte yıkanır Topukları yıkama hususunda Allah Resulü (Sallallahü aleyhi vesellem)’in hususi tahşidatı bulunmaktadır Bir keresinde, topuklarını yıkamaya çok dikkat etmeyen sahabeleri görünce “Cehennemde yanacak o topuklara yazıklar olsun” diyerek tembihte bulunur Özellikle günümüzde lavabolarda abdest alma, topukların dış kısmının kuru kalmasına neden olabilmektedir Dolayısıyla, topukların yıkanmasına ayrı bir önem vermeli ve el yardımıyla topuklara suyun ulaşması sağlanmalıdır Ayakları yıkarken, “Allahümme! Sebbit kademeyye ale’s-sırat yevme tezillü fihi’l-akdâm” (Allahım! Ayakların kaydığı günde benim ayaklarımı sırat üzerinde kaydırma) duası okunur Abdesti tamamladıktan sonra üç yudum su içip başı yukarı kaldırarak kelime-i şehadet getirilir Hadis-i şeriflerde bu şekildeki dua ile iki abdest arasındaki günahların af olunacağı bildirilmektedir Bir rivayette de “Kim abdestten sonra, “Sübhâneke Allahümme ve bihamdik, estağfiruke ve etûbü ileyk Allahüme ic’alnî mine’t-tevvâbîne vec’alnî mine’l-mütetahhirîn” (Subhansın Allahım! Sana hamdü senâlar olsun Senden mağfiret diliyor ve sana tevbe ediyorum) şeklinde dua ederse o abdest bir mühürle mühürlenir ve arşın altına konulur; kıyamete kadar da o mühür açılmaz” buyrulmaktadır Bazı rivayetlerde de üç defa ‘kadr’ suresinin okunması zikredilir Bu dualar ve tercümeleri, dua mecmuasında ayrıntılı olarak bulunmaktadır
Abdestte uzuvları üçten fazla yıkamak, suyu israf etmek, konuşmak mekruh olarak sayılmıştır fıkıh eserlerinde Şeytanın ilk vesvese okları abdest hususunda olmaktadır Sadece abdestte müminlere vesvese vermekle görevli şeytan bulunmaktadır ki hadis-i şeriflerde ismi ‘velehân’ olarak zikredilir Dolayısıyla, namazda tam huşuyu yakalayabilmek için abdestte temkinli olmak icap etmektedir Namaz kılma, Kuran okuma gibi bazı ibadetler için abdest farz; Kâbe’yi tavaf etme gibi bazı ibadetler için vacip; abdestli uyumak, devamlı abdestli olmak, dini ilimler tahsil etmek, ezan ve kamet için abdestli olmak ise sünnettir Abdestli uyumak ile ilgili Allah Resulü (Sallallahü aleyhi vesellem), “Kim abdestli olarak yatarsa, bir melek gelir ve ‘Allahım şu kulunu mağfiret buyur, zira o abdestli olarak geceledi’ diye dua eder” buyurmuştur Abdestle girilen bu arınma helezonu ezan, nafile namaz, kamet ve farz namazla devam eder
Abdullah Kadiroğlu
Hiç yorum yok:
Yorum Gönder